‘‘‘ยถาปิ ภทฺทเก เขตฺเต, พีชํ อปฺปมฺปิ โรปิตํ;

สมฺมาธาเร ปวจฺฉนฺเต, ผลํ โตเสติ กสฺสกํ [กสฺสเก (สฺยา.)]ฯ

[158]

‘‘‘ตเถวิทํ พุทฺธเขตฺตํ, สมฺมาสมฺพุทฺธเทสิตํ;

สมฺมาธาเร ปวจฺฉนฺเต, ผลํ มํ โตสยิสฺสติ’ฯ

[159]

‘‘ปธานปหิตตฺโตมฺหิ, อุปสนฺโต นิรูปธิ;

สพฺพาสเว ปริญฺญาย, วิหรามิ อนาสโวฯ

[160]

‘‘อฏฺฐารเส กปฺปสเต, ยํ กมฺมมกริํ ตทา;

ทุคฺคติํ นาภิชานามิ, ตรณาย อิทํ ผลํฯ

[161]

‘‘กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ…เป.… วิหรามิ อนาสโวฯ

[162]

‘‘สฺวาคตํ วต เม อาสิ…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํฯ

[163]

‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’ฯ

อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา ตรณิโย เถโร อิมา คาถาโย

อภาสิตฺถาติฯ

ตรณิยตฺเถรสฺสาปทานํ อฏฺฐมํฯ

9. ธมฺมรุจิยตฺเถรอปทานํ

[164]

‘‘ยทา ทีปงฺกโร พุทฺโธ, สุเมธํ พฺยากรี ชิโน;

‘อปริเมยฺเย อิโต กปฺเป, อยํ พุทฺโธ ภวิสฺสติฯ

[165]

‘‘‘อิมสฺส ชนิกา มาตา, มายา นาม ภวิสฺสติ;

ปิตา สุทฺโธทโน นาม, อยํ เหสฺสติ โคตโมฯ

[166]

‘‘‘ปธานํ ปทหิตฺวาน, กตฺวา ทุกฺกรการิกํ;

อสฺสตฺถมูเล สมฺพุทฺโธ, พุชฺฌิสฺสติ มหายโสฯ

[167]

‘‘‘อุปติสฺโส โกลิโต จ, อคฺคา เหสฺสนฺติ สาวกา;

อานนฺโท นาม นาเมน [อานนฺโท นามุปฏฺฐาโก (สฺยา.)], อุปฏฺฐิสฺสติมํ ชินํฯ

[168]

‘‘‘เขมา อุปฺปลวณฺณา จ, อคฺคา เหสฺสนฺติ สาวิกา;

จิตฺโต อาฬวโก เจว, อคฺคา เหสฺสนฺตุปาสกาฯ

[169]

‘‘‘ขุชฺชุตฺตรา นนฺทมาตา, อคฺคา เหสฺสนฺตุปาสิกา;

โพธิ อิมสฺส วีรสฺส, อสฺสตฺโถติ ปวุจฺจติ’ฯ

[170]

‘‘อิทํ สุตฺวาน วจนํ, อสมสฺส มเหสิโน;

อาโมทิตา นรมรู, นมสฺสนฺติ กตญฺชลีฯ

[171]

‘‘ตทาหํ มาณโว อาสิํ, เมโฆ นาม สุสิกฺขิโต;

สุตฺวา พฺยากรณํ เสฏฺฐํ, สุเมธสฺส มหามุเนฯ

[172]

‘‘สํวิสฏฺโฐ ภวิตฺวาน, สุเมเธ กรุณาสเย [กรุณาลเย (สฺยา.)];

ปพฺพชนฺตญฺจ ตํ วีรํ, สหาว อนุปพฺพชิํฯ

[173]

‘‘สํวุโต ปาติโมกฺขสฺมิํ, อินฺทฺริเยสุ จ ปญฺจสุ;

สุทฺธาชีโว สโต วีโร, ชินสาสนการโกฯ

[174]

‘‘เอวํ วิหรมาโนหํ, ปาปมิตฺเตน เกนจิ;

นิโยชิโต อนาจาเร, สุมคฺคา ปริธํสิโตฯ

[175]

‘‘วิตกฺกวสิโก หุตฺวา, สาสนโต อปกฺกมิํ;

ปจฺฉา เตน กุมิตฺเตน, ปยุตฺโต มาตุฆาตนํฯ

[176]

‘‘อกริํ อานนฺตริยํ [อกริํ นนฺตริยญฺจ (สฺยา. ก.)], ฆาตยิํ ทุฏฺฐมานโส;

ตโต จุโต มหาวีจิํ, อุปปนฺโน สุทารุณํฯ

[177]

‘‘วินิปาตคโต สนฺโต, สํสริํ ทุกฺขิโต จิรํ;

น ปุโน อทฺทสํ วีรํ, สุเมธํ นรปุงฺควํฯ

[178]

‘‘อสฺมิํ กปฺเป สมุทฺทมฺหิ, มจฺโฉ อาสิํ ติมิงฺคโล;

ทิสฺวาหํ สาคเร นาวํ, โคจรตฺถมุปาคมิํฯ

[179]

‘‘ทิสฺวา มํ วาณิชา ภีตา, พุทฺธเสฏฺฐมนุสฺสรุํ;

โคตโมติ มหาโฆสํ, สุตฺวา เตหิ อุทีริตํฯ

[180]

‘‘ปุพฺพสญฺญํ สริตฺวาน, ตโต กาลงฺกโต อหํ;

สาวตฺถิยํ กุเล อิทฺเธ, ชาโต พฺราหฺมณชาติยํฯ

[181]

‘‘อาสิํ ธมฺมรุจิ นาม, สพฺพปาปชิคุจฺฉโก;

ทิสฺวาหํ โลกปชฺโชตํ, ชาติยา สตฺตวสฺสิโกฯ

[182]

‘‘มหาเชตวนํ คนฺตฺวา, ปพฺพชิํ อนคาริยํ;

อุเปมิ พุทฺธํ ติกฺขตฺตุํ, รตฺติยา ทิวสสฺส จฯ

[183]

‘‘ตทา ทิสฺวา มุนิ อาห, จิรํ ธมฺมรุจีติ มํ;

ตโตหํ อวจํ พุทฺธํ, ปุพฺพกมฺมปภาวิตํฯ

[184]

‘‘สุจิรํ สตปุญฺญลกฺขณํ, ปติปุพฺเพน วิสุทฺธปจฺจยํ;

อหมชฺชสุเปกฺขนํ วต, ตว ปสฺสามิ นิรุปมํ วิคฺคหํ [นิรูปมคฺคหํ (สี.)]ฯ

[185]

‘‘สุจิรํ วิหตตฺตโม มยา, สุจิรกฺเขน นที วิโสสิตา;

สุจิรํ อมลํ วิโสธิตํ, นยนํ ญาณมยํ มหามุเนฯ

[186]

‘‘จิรกาลสมงฺคิโต [จิรกาลํ สมาคโต (ปี.)] ตยา, อวินฏฺโฐ ปุนรนฺตรํ จิรํ;

ปุนรชฺชสมาคโต ตยา, น หิ นสฺสนฺติ กตานิ โคตมฯ

[187]

‘‘กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ…เป.… วิหรามิ อนาสโวฯ

[188]

‘‘สฺวาคตํ วต เม อาสิ…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํฯ

[189]

‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’ฯ

อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา ธมฺมรุจิโย เถโร อิมา คาถาโย

อภาสิตฺถาติฯ

ธมฺมรุจิยตฺเถรสฺสาปทานํ นวมํฯ

10. สาลมณฺฑปิยตฺเถรอปทานํ

[190]

‘‘อชฺโฌคาเหตฺวา สาลวนํ, สุกโต อสฺสโม มม;

สาลปุปฺเผหิ สญฺฉนฺโน, วสามิ วิปิเน ตทาฯ

[191]

‘‘ปิยทสฺสี จ ภควา, สยมฺภู อคฺคปุคฺคโล;

วิเวกกาโม สมฺพุทฺโธ, สาลวนมุปาคมิฯ

[192]

‘‘อสฺสมา อภินิกฺขมฺม, ปวนํ อคมาสหํ;

มูลผลํ คเวสนฺโต, อาหิณฺฑามิ วเน ตทาฯ

[193]

‘‘ตตฺถทฺทสาสิํ สมฺพุทฺธํ, ปิยทสฺสิํ มหายสํ;

สุนิสินฺนํ สมาปนฺนํ, วิโรจนฺตํ มหาวเนฯ

[194]